ขุนเดช บุตรคราว 10 ขวบไว้กับ คำปัน พนิดาที่ยักเอาไว้พึงใจคุณพ่อข้าวของเครื่องใช้ ขุนเดช

ขุนเดชย้อนหลัง นายเดื่อง ผู้บังคับการกรรมกรขุดแต่งโบราณสถาน รับปาก ครูประทีป ผู้เป็นใหญ่ คณะศึกษาโบราณคดีของกรมศิลป์ว่าจะปักหลักเฝ้าพระศิลา พุทธปฏิมากรที่ถูกพบ ในถ้ำศิลาบนเขาหลวง จังหวัดสุโขทัย ให้หลุดจากอำนาจของพวกโจรใจบาปที่จ้องจะมา ลักขโมยทำลายเศียรพระศิลา เป็นพิเศษกับ กำนันบุญ สุโขทัย ซึ่งมีลักษณะพิเศษฉ้อฉลชอบกักตุนและ ลักลอบแลกเปลี่ยนของเก่า เมื่อกำนันบุญรู้เรื่องพระศิลาที่ถูกค้นเจอ เลยอยากมาได้ไว้ ในได้รับจึงเดินทางจากสุโขทัย มาศรีสัชนาลัยบ้านของนายเดื่อง เพื่อขอให้ นายเดื่องเปิดโอกาสให้เข้าไปแย่งบั่นเศียรพระ แต่กำนันบุญ ถูกนายเดื่องไม่รับและปลอดออก ตะเพิดอย่างไม่เข็ดข้ออำนาจครอบงำ นายเดื่องเป็นห่วงพระศิลาเลย จำเป็นต้องไหว้วาน ขุนเดช ลูกชายวัย 10 ขวบไว้กับ คำปัน หญิงที่แอบชอบพ่อของ ขุนเดช และคอยช่วยอุปถัมภ์ค้ำชู ขุนเดช เหมือนลูกแท้ ๆ แต่ความใคร่รู้ของ ขุนเดช ที่มีใจชอบและ ยั่วในศิลป์ ล้าสมัยซึ่งถูกถ่ายทอดมาจากป๊ะป๋า ทำให้ ขุนเดช แอบ ขึ้นรถของอาจารย์ประทีปตาม ไปหา พ่อที่ถ้ำศิลา อาจารย์ประทีปกลัวภัยจะเกิดกับนายเดื่องจึงให้ปืนไว้เพื่อป้องกันตัว แต่นาย เดื่องปฏิเสธยืนยันว่าจะใช้แค่ ดาบนิล อาวุธคู่กายสมบัติเก่าแก่ที่นายเดื่องได้รับสืบกันมาจากบรรพบุรุษ ดาบนิลเป็นกระบี่เหล็กเนื้อดีที่มีสีดำปลอดตั้งแต่ด้ามและตัวปลอก ซึ่งทำจากเขาควายตายฟ้าผ่า ส่วนเนื้อเหล็กนั้นเป็นเหล็กกล้าชั้นดี ผ่านการตีจากช่างยอดฝีมือ ในศรีสัชนาลัย ซึ่งมีเช่นไม่กี่คนที่จะรอบรู้ตีดาบให้ออกมาเป็นสีดำถึงเนื้อในเหล็กได้ ดาบนิลจึงมีความคม กริบและเป็นทรัพย์สมบัติหายาก นายเดื่องรักษาไว้อย่างดีเพราะคำสั่งเสีย ของบรรพบุรุษที่สั่งไว้สืบต่อกันมา ว่าต้องใช้ดาบนิลเพื่อปกป้องแผ่นดินเท่านั้น ฟากกำนันบุญที่โกรธแค้นนายเดื่องมากจึงสั่ง ให้ เสือแชน กับ เสือชิด ลูกกะโล่คนโปรดพา พวกบุกไปที่ถ้ำ ศิลาเพื่อจัดการกับนายเดื่องและเอาเศียรพระศิลามาให้ได้